شکوفایی تفسیر موضوعی در بستر قرن اخیر

پیش زمینه ها و علل رویکرد موضوعی به تفسیر قرآن در قرن معاصر مورد بررسی قرار گرفته است.  در قرن چهاردهم، تفکّر تفسیر موضوعی قرآن توجه قرآن پژوهان را به خود جلب کرد، این رویکرد ریشه در تفسیر معصومین (ع) دارد. ولی در قرآن حاضر، باور به بیان یک موضوع به صورت پراکنده در کل قرآن، رشد علم بشری، علاقمندی دانشمندان مسلمان به بیان دیدگاه های علمی قرآن، اتهام عدم سامان در تعالیم قرآن از سوی مستشرقان و پیشرفت ابزار تحقیق؛ انگیزه استفاده از تفسیر موضوعی را بیش از پیش تقویت کرد. مجموعه آرای قرآن پژوهان در زمینه پیوستگی معارف قرآن در سه نظریه اصلی رخ می نماید: 1. نظریه ارتباط سیستمی مفاهیم قرآن، 2. نظریه یگانگی موضوعی هر سوره و 3. ارتباط و همسویی بیانهای گسسته قرآن درباره یک موضوع. نظریه اول خود به سه دیدگاه تقسیم می شود. الف. بیان اجمالی سرفصل های اصلی موضوعات معارف قرآن، ب. یگانگی مفهومی سوره ها در مجموع سوره بقره و ج. پیوستگی معارف قرآن براساس معنی شناسی. در قرن چهارده علاوه بر پیوستگی مفاهیم قرآنی، دانشمندان بر این باور پای فشردند که به تعداد نیازهای روزافزون بشری، قرآن پاسخ موضوعی قابل درک دارد، مشروط بر اینکه پژوهشگر به پیوند سیستماتیک تعالیم قرآن، موضوع شناسی علمی، دخالت ندادن ذهنیّتها و بهره گیری صحیح از روایات اهل بیت(ع) توجه داشته باشد.